Trong giới tự nhiên đều tồn tại mặt đối lập, và mặt đối lập đó chính là âm dương
Khái niệm âm dương từ rất sớm còn rất đơn sơ, đó chỉ là ánh sáng ở phía sau và trước mặt trời. Nhận thức đơn sơ về hai phương diện chính và phản.
Hàm nghĩa mở rộng hơn nữa đó là lý giải về vật chất âm dương vận động. Theo nhận thức ngày càng sâu sắc, cổ nhân đã dần dần có sự lý giải rộng hơn về âm dương, họ đã dùng âm dương để giải thích về những hiện tượng đương thời mà những khái niệm khác không hoặc khó có thể giải thích được.
Tư tưởng âm dương thành thục, một âm một dương gọi là đạo.
Học thuyết âm dương được thể hiện rất đầy đủ trong Kinh dịch. Cái gọi là thái cực sinh lưỡng nghi, thái cực chỉ là trạng thái hỗn độn ban đầu của vũ trụ, là thể hỗn độn của trời đất, Càn khôn, Cương nhu, Âm Dương, có thể mãi mãi phân thành hai, lưỡng nghi chỉ trời đất, mở rộng ra là chỉ tất cả sự vật đều có thể phân thành hai, chỉ sự tương đối của các sự vật, hiện tượng.
Thái cực: Thái cực đại biểu cho nguồn gốc, bao hàm tất cả, có thể mãi mãi phân thành hai, cứ như vậy cho đến vô cùng. Thái cực gồm: Trời đất, Càn khôn, Cương nhu, Âm dương, Lý khí.
Âm dương cũng được thể hiện trong hiện tượng đời sống xã hội như sau: Nam là dương, Nữ là âm, Vua là dương, Dân là âm, Quân tử là dương, Tiểu nhân là âm…Từ trên ý nghĩa này mà nói, bất luận là trong cuộc sống xã hội hay trong giới tự nhiên đều tồn tại mặt đối lập, và mặt đối lập đó chính là âm dương.